Người mình ngộ lắm. Ăn Tết lâu ơi là lâu! Chuẩn bị Tết cũng lâu ơi là lâu.
Mỗi lần Tết đến, nghĩ, hay mình khác đi? Nhưng rồi cũng vậy. Cứ lệ cũ mà theo, mà mệt với Tết!
Trước tiên là lo làm dưa kiệu. Đầu tháng chạp, đi chợ là đã ngó nghiêng, xem người ta đã bán kiệu chưa. Mấy năm nay, mối quen thường để dành kiệu Huế tốt, thấy đi ngang là kêu, chỉ cần bảo mấy kí là có mấy kí. Lắm khi rảnh còn cắt sơ dùm cho nữa. Chẳng gì thì tôi cũng đi chợ này từ hồi thật nhiều người bán hàng hãy còn là con nít. Cô hàng rau này là một. Năm 81, tôi chuyển về Thị xã, đi chợ đã ấn tượng với cô gái nhỏ đứng bán hàng cũng bà má. Cô lanh lợi, lắm khi lanh chanh nữa, cũng có hồi sân si ra trò với người mua khi ai đó lỡ chê rau xấu, rau héo! Vậy mà năm nay, con trai lớn của cô ấy đã 17 tuổi rồi. Thằng bé không siêng học lắm, nhưng được cái không ham chơi, vẫn hay giúp mẹ đi đưa hàng. Hôm đó, nó chở củ kiệu vào, bảo mẹ con chờ hoài mà hổng thấy cô ghé, con đem vô cho cô nè. Mẹ con nói sợ cô chưa mua muối hột, nên mua luôn cho cô đây. Thấy chưa, ai bảo bạn hàng hung dữ?
Dưa cải thì chỉ khi nào thấy chợ có cải tàu xạ ngon mới làm, không thì ghé mua dưa làm sẵn rồi về chế biến lại. Bà dưa cải cũng lịch sự lắm, lần nào cân dưa cũng nhớ cắt lại một nắm chót lá vì biết tôi thích bẹ cải hơn, bà ấy bảo, để thêm cho ai mua in ít, thêm chút người ta vui hén chị?
Rồi lạp xưởng, tôm khô, khổ qua hầm, thịt luộc, dưa lỗ tai heo...ông chủ nhà cứ nhắc chừng "Mẹ nó nhớ nghe". Ngó bộ càng già, ổng càng giống ông nội lũ nhỏ, ăn chẳng mấy mà cứ bảo làm cho nhiều "Để có khách với mấy đứa cháu ghé, có cái dọn ra, Tết mà".
Nhớ hồi mới về nhà chồng, Tết năm đó với tôi thật nhiều điều lạ lùng. Trường vừa nghỉ Tết là lo khăn gói về quê. Từ 27, đã nghe bố chồng nhắc làm món nọ món kia. Mấy khuya liền, chú em chồng làm heo bán, tôi thức sớm phụ nấu nước, lửa rơm cháy phừng phừng, gió chướng vẫn ù ù ngoài ruộng trống lùa vào, xô bóng chập chờn trên vách, vừa lạ lùng vừa ngồ ngộ.
Thường thì hừng đông ngày 29, chị dâu cả đã lo đi chợ, gánh về bao nhiêu là món: cải bắp, khổ qua, củ hành, củ sắn, bánh tráng, rồi đường muối, tiêu tỏi.... chất đầy bộ vạt dưới bếp. Hồi mới về, tôi đã ngạc nhiên hết sức vì nó to quá cỡ, nằm trọn lòng căn giữa của nhà bếp. Đầu này sát cạnh bàn ăn cơm, khoảng giữa là cái võng mắc qua hai cây cột cái. Đầu kia gần giáp mí vách, trên để cái cối xay bột, khạp da bò đựng cám heo. . . Mấy khi heo đẻ, vợ chú 6 nó thường ngủ ở đấy canh cho heo con bú. Thường ngày, thím nó bán thịt heo ngoài chợ Ngã Tư, bữa nào bán chậm, quá trưa mới về.
Mấy cô con dâu và một cái nhà bếp cuối năm, rộn ràng, tất bật. Cái gì tôi cũng lạ, cũng mới thấy, mới biết lần đầu. Gần nửa thúng khổ qua, moi hết ruột cũng lâu lắc lâu lơ. Bố chồng đã ra Ngã Tư xem chợ thế nào, chốc chốc, ông lại quay về, lúc bảo nhóm lửa làm heo tiếp, khi xách về thêm xâu thịt, mớ lòng, bảo thêm vào nồi kho, nồi hầm hay luộc rồi treo lên đó. Ông có nhiều bí quyết nhà bếp, rửa thịt bằng nước pha miếng đường thùng rồi để ráo mới ướp thì lúc kho thịt sẽ thơm hơn, luộc phèo, ông dặn cho tí phèn, tí muối, lúc vừa chín tới thì rửa ngay bằng nước lạnh, xong bắc nước mới lại luộc cho sôi lên rồi rửa lần nữa là cứ thế buộc lạt rồi treo lên, ba bốn ngày vẫn ngon Chuyện cúng kiến thì ông chu đáo lắm. Cho đến giờ, tôi vẫn nhớ hoài chuyện nồi thịt kho, khi hỏi bao nhiêu thì vừa, ông bảo “Cúng từ 30 tới mồng 3, ngày hai lượt, mỗi lượt bảy mâm, con tính rồi cắt thịt kho, nhớ cắt miếng trọng trọng, đề đạm chút, một dĩa một miếng coi cho được. Nói như ông là miếng thịt kho cũng phải hơn nửa bàn tay. Và cũng từng ấy miếng xương hầm, thịt ram… mà phải hai nồi hầm, một khổ qua và một củ sắn với bắp cải. Ông bảo để đứa nào không ăn khổ qua được thì cũng có nồi hầm kia. Bởi vậy, nồi nào cũng phải hai chị em mới rinh lên rinh xuống nổi. Ngày hai lượt cúng là hai lượt hâm, đêm phải lấy sàng đậy rồi dằn gạch hay thớt cối lên kẻo chó mèo!
Bây giờ, mối lần Tết, cứ nhớ ông. Tôi bảo với con gái, Ba con bây giờ giống y như ông Nội, cứ biểu mẹ làm đủ món, chắc phải thuê một cái tủ lạnh nữa mới để hết đồ ăn mấy bữa này! Hôm 13 tháng chạp về giỗ ông, tôi đã mượn thím Tám nó ké ít thịt vào nồi kho, bảo 30 chị về chị mang đi. Cô Bảy nó hứa làm cho keo mắm tép – từ lúc tôi bày cho cách làm thì “thương hiệu” mắm tép đã chuyển sang cô em chồng giỏi giang tốt bụng, cứ Tết lại cho mỗi chị một keo. Thành ra ngoài dưa kiệu, dưa cải, tôi chỉ phải làm thêm nồi khổ qua, luộc thịt, với tôm kho tàu. Rồi còn lo chuẩn bị quà Tết mang về biếu, lo mua bông trang trí sân, nhà, và mọi thứ phải xong trong ngày 29, vậy nên cứ thấy lu bu.
Mấy chục năm, từ hồi son rỗi đến khi nhà có bốn người, về quê ăn Tết đã thành lệ. Sớm thì từ 27 đến mồng 3, muộn thì 30 về mồng 3 trở lên. Giao thừa đầu tiên ở nhà quê, mới thực sự biết câu tối như trời 30. Đêm đen như quánh đặc lại, gió chướng tự ngoài đồng xa ào ạt tuôn về, lướt qua những tàu lá dừa ràn rạt làm những chiếc đèn trên mấy bàn thờ cứ lay lắt, bộ thần vọng chạm trổ sơn son thếp vàng ở gian thờ loáng thoáng trong bóng đèn chao chác thấy buồn buồn làm sao. Năm đó, ông xã phải trực cơ quan nên đã lóc cóc đạp xe đi từ chiều. Tôi ngơ ngác giữa căn nhà mênh mông. Nghe tiếng ngáy của anh cả, tiếng mớ của thằng cháu, tiếng ọ ẹ của mấy đứa nhỏ lẫn trong tiếng hát ru rời rạc của cô em bạn dâu, tiếng mấy con gà nòi nhốt trong bội cứ lục cục lục cục.
Rồi lác đác pháo nhà ai cúng giao thừa sớm. Bố chồng trở dậy bảo nấu nước pha trà cúng. Lửa rơm bừng lên lem lém, tự nhiên thấy tủi thân gì đâu. Nghĩ rồi đây mình sẽ không bao giờ đón giao thừa ở nhà mình nữa mà rớt nước mắt trong tiếng pháo rộ ran lên. Năm mới bắt đầu như vậy.
Năm đầu cả nhà đón giao thừa ở Thị xã cũng là năm đầu tiên cấm đốt pháo. Hai đứa nhỏ buồn hiu. Rồi năm đầu tiên rời khu tập thể về nhà mới, Tết vui biết bao nhiêu, hai đứa nhỏ tha hồ bày vẻ chuyện đón Tết. Rồi con trai đi du học, năm đầu tiên con không ăn Tết nhà, thấy thiếu vắng làm sao. Gọi điện thoại sang Sing cho hai chị em nói chuyện, hơn 10 phút mà gần phần tư tháng lương. Rồi năm ngoái, con gái ở lại bên chồng, còn hai vợ chồng già lóc cóc về quê, bảo nhau chắc là như vầy luôn rồi đó. Giao thừa, con rể gọi điện về chúc tết, bảo con chú ý chăm sóc vợ con, kẻo nó buồn tội nghiệp. Nhớ con trai, con gái rưng rưng.
Sẽ không bao giờ còn cảnh sáng 30 cả bốn người rối rít xách bao nhiêu là bánh mứt, lạp xưởng, tôm khô, dưa hấu chất lên xe chuẩn bị về Ngoại Nội. Lệ thường, cứ 30 thì sáng ăn cơm rước ông bà ở nhà Ngoại, chiều nhà Nội, rồi quay về Thị xã. Tối xúm xít xem TV đón Giao thừa. Lần con trai về ăn Tết sau 4 năm ở Sing, khi giây cuối cùng của năm cũ qua đi, pháo bông trên TV bùng lên cũng là lúc chụp một tấm hình đầu năm mới. Thường thì hai đứa nhỏ lôi kéo mãi, ông chủ nhà mới chịu mắt nhắm mắt mở thay quần áo mới. Hai năm nay, ông chịu khó thức cùng, chắc sợ tôi một mình tủi thân chăng?
Mồng một, thường đóng cửa nhà, mấy đứa nhỏ đi chơi với bạn, hai vợ chồng già xem TV nói chuyện tào lao, đọc báo Xuân. Mồng hai trở đi mới có khách, mới nhậu, mới xỉn. Nhớ một năm, khách quen tới, đòi uống rượu, sợ ông chủ nhà xỉn, bèn lấy rượu vang, bảo uống thay ông, khách một bụng rượu Tây rồi, uống vang vô xỉn quắc cần câu. Khách về, hai vợ chồng cũng xỉn, lăn ra nằm, con gái đi chơi về nhấn chuông hồi lâu không thấy, gọi điện thoại, mẹ cứ nghe như dế gáy ri ri, lơ mơ ngẫm nghĩ quái sao lại có tiếng dế, dậy được chạy ra mở cổng thì con gái suýt nước mắt ngắn nước mắt dài. Nhưng đó là chuyện xưa rồi. Mấy năm nay ông không uống rượu nổi, phải trốn khách, tôi cứ đầu năm nói dóc liên tục rằng ông mới đi mừng Xuân chúc Tết đâu đó rồi. Có năm, học trò cũ kéo về đông lắm, tíu tít tranh nhau kể chuyện lúc còn học sao mà cô khó gần chết. Đôi khi có cả học trò rể học trò dâu, học trò cháu, vui lắm. Và bao nhiêu là chuyện bí mật của tụi nhỏ giờ thi nhau kể cho cô nghe, rằng hồi đó em thương nó mà nó hỏng thương em, rằng hồi đó cô rầy, học thi cho xong đi rồi hãy yêu, rằng tới giờ em chưa cưới vợ cô ơi, em ế kiêu mà!
Rồi mấy ngày Tết cũng qua, rồi lại lui cui dọn dẹp, tỉa bỏ nụ mai, giũ mấy giỏ cúc, vạn thọ lấy đất phân, khiêng mấy chậu cây trả lại ngoài sân, rửa li tách, chén bát xếp vào tủ. Lụi hụi cũng đến rằm mới xong.
Vậy đó, bây giờ, nhìn lại Tết, thấy mình sang ghê, ăn Tết muốn hết tháng Giêng.
